Patron Romuald Traugutt (1826 - 1864)
Generał Romuald Traugutt urodził się 16 stycznia 1826 w Szostakowie.
Miejscowość ta leżała wówczas w granicach cesarstwa rosyjskiego, wchodząc w skład guberni grodzieńskiej. Dzisiaj znajduje się na Białorusi. Był synem Ludwiki Błockiej i Alojzego Traugutta. Największy wpływ na jego wychowanie wywarła jednak babka - Justyna Błocka, która od najmłodszych lat wpajała Romualdowi wartości patriotyczne. W 1836 roku rozpoczął naukę w gimnazjum w Świsłoczy, którą ukończył w 1842 z dobrymi wynikami (srebrny medal za naukę i świadectwo dojrzałości dające prawo do 14. stopnia służbowego). Następnie próbował dostać się na studia. Od najmłodszych lat pragnął dostać się do Instytutu Inżynierów Dróg Komunikacyjnych w Petersburgu. Jednakże instytut uległ reorganizacji i Traugutt nie został przyjęty. Nie bez znaczenia był również jego wiek.
W grudniu 1844 zdał egzamin na junkra do saperów, a w styczniu 1845 rozpoczął wojskowy staż w Żelechowie. Tam uczył się w szkole oficerskiej, pod kierownictwem pułkownika Franciszka Justa. Zakończeniem trzyletniego kursu był egzamin oficerski w Petersburgu, na który został wysłany wraz z sześcioma towarzyszami. Traugutt zdał na stopień celujący, a w lutym 1848 roku już jako chorąży, powrócił do Żelechowa. Na miejscu dowiedział się, iż jego batalion zostanie wykorzystany do stłumienia rewolucji na Węgrzech, która wybuchła w ramach Wiosny Ludów. Oddział Traugutta wszedł w skład armii dowodzonej przez Iwana Paskiewicza. Swój marsz przez Kraków, Nowy Targ, Karpaty na Węgry rozpoczął w maju 1848 roku. W czerwcu do Traugutta dociera wiadomość o śmierci ojca. Armia rosyjska, w skład której wchodził batalion saperów Traugutta, w czasie kampanii na Węgrzech walczyła m.in. z oddziałami wspieranymi przez Legiony Polskie. Sam Traugutt brał udział w bitwach pod Preszowem (8-12 czerwca), Koszycami (15 czerwca), Gyöngyös (29 czerwca), Vac (3-5 lipca), Temeszwarem (9 sierpnia) i Világos (13 sierpnia). Po zakończeniu działań zbrojnych, 6 października oddział Traugutta powrócił w granice Królestwa Polskiego. Na terytorium polskie wkroczył niedaleko wsi Krasków.
25 lipca 1852 roku Romuald Traugutt wziął w Warszawie ślub. Jego wybranką była Anna Pikiel, której ojciec był jubilerem prowadzącym interes w stolicy Królestwa. Rok przed ślubem Pikiel musiała zmienić wyznanie (przedtem była luteranką), pragnąc wziąć ślub z rzymskim katolikiem. Młoda para zamieszkała w Żelechowie, gdzie spędziła następne dwa lata. W tym czasie Traugutt został doceniony za militarne sukcesy na Węgrzech - nowe mieszkanie, nagrodę pieniężną 245 rubli srebrnych, a także Order św. Anny II klasy. 28 lipca 1853 roku w Dęblinie narodziła im się córka.
W lipcu 1863 roku nawiązał kontakt z Wydziałem Wojny przy Rządzie Narodowym w Warszawie, który dnia 14 sierpnia mianował go generałem i wysłał na specjalną misję dyplomatyczną do Paryża w celu szukania pomocy z zewnątrz. Po powrocie z zagranicy w obliczu tragicznej sytuacji powstania dokonał dnia 17 października zamachu stanu i objął dyktaturę. Pierwszym zamierzeniem Traugutta w tym czasie było przeobrażenie oddziałów partyzanckich w regularne wojsko polskie. W szeregi armii masowo zaciągali się chłopi, chcąc podobnie jak w okresie insurekcji kościuszkowskiej bronić ojczyzny. Traugutt docenił ich patriotyczną postawę i już dnia 27 grudnia 1863 roku ogłosił dekret o uwłaszczeniu chłopów.
Energiczna i pełna poświęcenia działalność Traugutta nie zdołała nadrobić błędów poprzednich przywódców. Klęski militarne w Lubelskim i na Podlasiu zwiastowały upadek dyktatury i powstania. W nocy z 10 na 11 kwietnia 1864 roku został aresztowany. Mimo okrutnych tortur nie wydał swych towarzyszy walki. Dnia 5 sierpnia 1864 roku został stracony na stokach Cytadeli Warszawskiej. Uroczyste nadanie imienia Romualda Traugutta naszej szkole odbyło się we wrześniu 1963 roku. Od tej pory społeczność szkolna chlubi się posiadaniem tak wspaniałego Patrona.
Legenda Traugutta
Zaraz po śmierci dyktatora, zaczął kształtować się swoisty kult jego osoby. Wielu świadków jego egzekucji przyrównywało tę śmierć do męki Chrystusa. We wrześniu 1864 roku w piśmie polskim Ojczyzna wydawanym w Szwajcarii po raz pierwszy pojawiły się nekrologi poświęcone Trauguttowi, wskazujące iż prowadził on życie prawdziwie święte. Opisywany był jako osoba niezłomna i dokonująca nadludzkich wysiłków m.in. w pamiętnikach Juliana Łukaszewskiego (1870), pismach Stanisława Koźmiana, Walerego Przyborowskiego, a nawet doceniającego jego religijność rosyjskiego historyka powstania Nikołaja Wasiljewicza Berga.
Legendę Traugutta kontynuowała obszerna biografia pióra bliskiego dyktatorowi Mariana Karola Dubieckiego, wydana w 1894 roku w Galicji. Legenda Traugutta znajdowała wciąż nowych zwolenników również w XX wieku. Jednym z nich był m.in. Józef Piłsudski. Za swego patrona Traugutta obierały sobie grupy o skrajnie różnych poglądach - jego imię nosiły zarówno oddziały Armii Krajowej, jak i Ludowego Wojska Polskiego.
